Kurumumuz Üyesi Prof Dr. Hikmet Sami Türk’ün yazılı açıklaması :
“Zeus Sunağı, altı Bergama’da kalmış, üstü Berlin’e gitmiş bir anıt duru-mundadır. Altını ve üstünü bir araya araya getirecek şekilde Türkiye’ye iade edilmesi kabul edildiği takdirde, yerine günümüz teknolojisiyle üretilmesi sorun olmayacak bir ikizi de konulabilir. Almanya ile dostluk ilişkileri çerçevesinde iadesi isteminde bulunmakta yarar vardır.”
Önceki gün Alman televizyon kanalı Deutsche Welle’nin verdiği bir habere göre, Almanya’nın 1897’de İngiliz askerlerince yağmalanmış olup sonradan kendi ellerine geçen Benin bronz heykellerini anayurtları Nijerya’ya geri vermeyi kabul etmesi üzerine; eski Adalet Bakanı Prof. Dr. Hikmet Sami Türk, 1878’de Bergama’dan Berlin’e taşınan ve orada yeniden kurulan, hâlen Pergamon Müzesi’nde özel bir salonda sergilenen Zeus Sunağı’nın Türkiye’ye iadesi konusunda yazılı bir öneri yaptı:
“Zeus Sunağı, Milâttan önce II. yüzyılda Bergama Kralı II. Eumenes’in Galatlar’a karşı kazandığı zafer anısına yaptırılmış; Zeus ve Athena’ya adanmış bir anıttır. Bergama Sunağı ve yörenin eski adıyla Pergamon Sunağı olarak da anılır. 1878’de bölgede yol inşaatında çalışan Alman mühendisi Karl Human tarafından keşfedilen ve O’nun yaptığı kazı sonucunda toprak altındaki parçaları da ortaya çıkarılan Zeus Sunağı, Osmanlı Hükümetinin izniyle kaidesi dışında bütün parçalarıyla sökülerek Berlin’e taşınmış ve orada yeniden kurulmuştur. Helenistik dönem mimarisinin en görkemli anıtlarından biri olan Zeus Sunağı, hâlen Berlin’de anayurdunun eski adı verilen Pergamon Müzesi’nde özel bir salonda sergilenmektedir. Türkiye’deki Bergama Müzesi’nde ise sadece bir maketi bulunmaktadır. Zeus Sunağı’nın geri alınarak eski yerine konulması amacıyla Bergamalılar tarafından yapılan bir girişimden sonuç alınamamıştır.
Birçok Avrupa ülkesinin müzeleri, eski Anadolu uygarlıklarının eserleri olan heykel ve yapılarla doludur. Türkiye Cumhuriyeti, bütün Anadolu uygarlıklarının ve onların geride bıraktıkları sanat eserlerinin mirasçısıdır. Osmanlı hükümetleri, Şeriatın etkisiyle Anadolu’da İslâm öncesi dönemden kalma resim, heykel gibi sanat eserleriyle ilgilenmemiş; yabancıların arkeolojik kazılarla buldukları eserleri yurt dışına kaçırmalarına göz yummuş ya da –Zeus Sunağı’nda olduğu gibi– bunları kendi ülkelerine götürmelerine izin vermiştir.
Türkiye, bu tür eserlerin geri alınması için çeşitli girişimlerde bulunmaktadır. Aynı girişim, Devlet olarak Zeus Sunağı’nın iadesi konusunda da yapılmalıdır. Bunun kolayca kabul edilmeyeceği açıktır. Osmanlı Hükümetinin izniyle Berlin’e taşınmış olması, iade isteminin reddi için başlıca gerekçe olarak gösterilecektir. Ancak çağımızın anlayışı, bu tür eserlerin ait oldukları yerde bulunmasını gerektirmektedir. Alman Hükümetinin Benin bronz heykellerini anayurtları Nijerya’ya geri vermeyi kabul etmesi, örnek olay olarak umut vericidir.
Kaldı ki Zeus Sunağı, altı Bergama’da kalmış, üstü Berlin’e gitmiş bir anıt durumundadır. Altını ve üstünü bir araya araya getirecek şekilde Türkiye’ye iade edilmesi kabul edildiği takdirde, yerine günümüz teknolojisiyle üretilmesi sorun olmayacak bir ikizi de konulabilir. Almanya ile dostluk ilişkileri çerçevesinde iadesi isteminde bulunmakta yarar vardır.”
(2.5.2021)
