21 03 2021

İstanbul Sözleşmesinin feshi ile ilgili Cumhurbaşkanlığı Kararı hakkında açıklama:

 

İstanbul Sözleşmesi’nin, 20.3.2021 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan, 3718 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile feshedilmesine karar verildiği duyurulmuştur. İnsanların hak eşitliği ve kadınların toplumsal eşitliği kavramlarına dayalı olarak, kadınlara karşı şiddet olgusu ile mücadeleyi güçlendirmeye ve eşit hakları güvence altına almaya yönelik İstanbul Sözleşmesinin feshedildiğinin duyurulması hukuk devleti ilkesi ve hukuk güvenliği açısından kaygı vericidir. Söz konusu Cumhurbaşkanı Kararıyla ilgili aykırılıklar şöyle sıralanabilir:

1) İstanbul Sözleşmesi, feshedilmesi kanunla uygun bulunmadıkça, Cumhurbaşkanı tarafından yasal ve geçerli olarak feshedilemez: 2017 Anayasası, Cumhurbaşkanına, olağanüstü haller dışında, temel haklar alanında ve Anayasanın kanunla düzenlenmesini öngördüğü konularda, düzenleme yapma yetkisi vermemiştir. İstanbul Sözleşmesi de, Anayasanın 90. Maddesinin deyimiyle, “temel hak ve özgürlüklere ilişkin” olduğu için, Cumhurbaşkanının düzenleme yapma yetkisinin kapsamı dışındadır. Onaylanması nasıl, kanunla (6251 sayılı Kanun; RG 29.11.2011) uygun bulunmuşsa, feshedilmesinin de kanunla uygun bulunması gerekir.  

2) Cumhurbaşkanının, belirli istisnalar dışında, uluslararası andlaşmaları ya da sözleşmeleri onaylama ve feshetme yetkisi bulunmamaktadır: Her ne kadar, 20.3.2021 tarihli Cumhurbaşkanı Kararında gönderme yapılan 9 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 3. Maddesi “onay”dan söz ediyorsa da (md. 3/1), buradaki “onay” işlemi ile, 1963 tarihli ve 244 sayılı “Milletlerarası Andlaşmaların yapılması, yürürlüğü ve yayınlanması ile bazı andlaşmaların yapılması için Bakanlar Kuruluna yetki verilmesi hakkında Kanun”un (RG 11.6.1963) 3. Maddesiyle Bakanlar Kuruluna verilen “onay” yetkisi aynıdır. Buradaki “onay”, TBMM’nin “onaylanmasını kanunla uygun bulduğu” bir uluslararası andlaşmanın ya da sözleşmenin, uygun bulunduğunun, ilgili uluslararası organa (örn., Avrupa Konseyi Genel Sekreterliğine) bildirilmesi işleminden ibarettir. Bu “onay” sözcüğünden yola çıkarak, Cumhurbaşkanının, TBMM yerine geçerek, bir uluslararası andlaşmanın ya da sözleşmenin “onaylanmasını uygun bulma” veya “feshedilmesini uygun bulma” yetkilerine sahip olduğu sonucuna varılamaz.  Kaydedelim ki, 244 sayılı yasanın 3 Maddesi, 2017 Anayasasına uyum için çıkarılan 703 sayılı KHK’nin (RG 9.7.2018) 181. Maddesiyle kaldırılmış ve daha sonra bu maddenin içeriği, 9 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 3. Maddesine -uyarlanarak- aktarılmış ancak, gerek kurallar, gerek istisnalar değiştirilmemiştir. İstanbul Sözleşmesi, niteliği nedeniyle, 9 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde belirtilen istisnaların kapsamına girmemektedir.

Sonuç: İstanbul Sözleşmesinin, hukukumuzdaki usulün dışına çıkarak, yetki aşımıyla feshedilmek istenmesi, hukukumuza aykırılığı yanında, yasa ve uluslararası sözleşme ile kazanılan temel haklara ilişkin hak ve güvencelerin, yürütme erki tarafından ansızın geri alınması ve bunun, demokratik bir toplum için neden gerekli olduğu gerekçelendirilmeden yapılması, hukuk devleti ilkesine aykırı olduğu kadar, hukuk güvenliği açısından da kaygı vericidir.       

 

Türk Hukuk Kurumu Yönetim Kurulu Başkanı

Av. Yaşar Çatak