TÜRK, İSVİÇRE ve ALMAN SEÇİM MEVZUAT HÜKÜMLERİNDE MUKAYESELİ OLARAK SEÇİMLERDE ve REFERANDUM OYLAMASINDA  KULLANILAN OYLARIN GEÇERLİ OLUP OLMADIĞININ, HESABA KATILIP KATILMAYACAĞININ TESBİTİNDE; GÖZÖNÜNDE TUTULMASI GEREKEN  İLKE ve ESASLAR

             

GEÇERSİZ OYLARIN TESBİTİNE İLİŞKİN İLKE ve ESASLAR

1- TÜRK SEÇİM SEÇİM  HUKUKU AÇISINDAN

Türk Seçim Hukukunda  GEÇERSİZ OYLARLA ilgili 298 Sayılı Kanun hükümlerini  İsviçre ve Alman Seçim Hukuku Mevzuatındaki düzenlemelerle mukayese edilmek suretiyle  aşağıda kısaca değerlendirmekte büyük yarar bulunulduğu düşünülmektedir.

1 . 298 Sayılı Seçimlerin temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun Hükümlerine Göre;

Sandığın açılması ve zarfların sayımı:

Madde 98 – (Değişik: 8/4/2010-5980/19 md.)

Sandık, yukarıdaki maddelerde belirtilen iş ve işlemler tamamlandıktan sonra, oy verme yerinde hazır bulunanların gözü önünde, sandık kurulu başkanı tarafından açılır. Sandıktan çıkan zarflar, sandık kurulu başkanı tarafından yüksek sesle iki defa sayılır. İki sayım arasında fark olursa, üçüncü sayım yapılarak sonucuna göre işlem yapılır ve o seçimde kullanılan toplam zarf sayısı tespit edilir. Tespit edilen zarf sayısı, o seçim türüne ait özel tutanağın ilgili yerine işlenir. Bütün zarflar sayıldıktan sonra, geçerli olup olmaması yönünden kontrol edilir. Sandık kurulunca verilen biçim ve renkte olmayan, üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü bulunmayan, tamamı yırtılmış olan, üzerinde ilçe seçim kurulu ve sandık kurulu mührü dışında herhangi bir mühür, imza, yazı, parmak izi veya herhangi bir işaret bulunan zarflar geçersiz sayılır. Ancak, zarfın üzerinde, herhangi bir şekilde leke veya çizik olsa bile, bunun özel işaret koymak amacıyla yapıldığının kesin olarak anlaşılamaması halinde, bu zarflar geçerli sayılır. İtiraza uğrayan zarflar ile itiraza uğramadan geçersiz sayılan zarflar, başkan tarafından bir kenara ayrılır. Sandık kurulu, bütün zarflar kontrol edildikten sonra, itiraza uğrayan zarfları inceleyerek, geçerli veya geçersiz sayılması yönünde kararını verir. Bundan sonra, o sandıktan çıkan geçerli ve geçersiz oy zarflarının toplam sayısı ayrı ayrı o seçim türüne ait özel tutanağın ilgili yerine işlenir. Geçersiz zarflar paketlenir ve paketin üzeri mühürlenerek zarf sayısı yazılır. Bu zarflar saklanır ve kesinlikle açılmaz.

işlemini yakından takip edebilecekleri bir yer ayrılır.

2.  Geçerli olmayan oy pusulaları (1)

 Madde 101 – (Değişik: 8/4/2010-5980/21 md.)  Aşağıda yazılı; 

 1. Sandık kurulunca verilen ve o seçim için düzenlenmiş biçim ve renkte olmayan,

 2. Arkasında “Türkiye Cumhuriyeti Yüksek Seçim Kurulu” filigranı bulunmayan,

3. Arkasında sandık kurulu mührü bulunmayan,

––––––––––––––– (1) Bu madde başlığı “Oy pusulaları ile açılan zarflar sayısının denetimi:” iken, 8/4/2010 tarihli ve 5980 sayılı Kanunun 21 inci maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.

4 . Boş zarflar geçersizdir.

Madde 105 – (Değişik: 8/4/2010-5980/23 md.)

Sandık kurulu, her seçim türü için ayrı hazırlanmış sandık sonuç tutanağını, iki nüsha olarak, sayım ve döküm işlemleri sırasında elde edilen bilgilere ve sayım ve döküm cetveli sonucuna göre düzenler. Bu tutanakların ait olduğu bölümüne, her seçim türüne ilişkin bilgiler eksiksiz olarak işlendikten sonra, başkan ve üyeler tarafından ad ve soyadları yazılarak imzalanır ve sandık kurulu mührü ile mühürlenir.  Yukarıdaki fıkra gereğince işlenmesi gereken bilgiler şunlardır:

1. Sandığın bulunduğu ilin, ilçenin ve seçim bölgesinin adı ile sandığın numarası.

2. Oy vermenin yapıldığı tarih ve gün.

3. Oy sandığının sandık kurulu üyeleri ve seçim yerinde bulunanlar önünde açılış saat ve dakikası ile şayet sandık saat 17.00’den sonra açılmış ise bunun sebebi.

4. Oy verme saati bitiminde sırada bekleyen ve oy kullandırılan seçmen sayısı.

5. İlçe seçim kurulundan teslim alınan toplam zarf sayısı ile kullanılmayarak artan zarf sayısı.

6. İlçe seçim kurulundan teslim alınan toplam oy pusulası sayısı ile kullanılmayarak artan oy pusulası sayısı.

7. Sandık seçmen listesinde yazılı olan seçmenlerin sayısı.

8. Sandık seçmen listesinde kayıtlı olmayan ancak bu Kanun gereği o sandıkta oy kullanan seçmen sayısı.

9. Oy kullanan seçmenlerin toplam sayısı.

10. Sandıktan çıkan zarf sayısı.

11. Geçerli zarf sayısı.

––––––––––––––– (1) Bu madde başlığı “Sayımın ilanı ve sonuçların tutanağa geçirilmesi:” iken, 8/4/2010 tarihli ve 5980 sayılı Kanunun 23 üncü maddesiyle metne işlendiği şekilde değiştirilmiştir.

 

12. Geçersiz zarf sayısı ve geçersizlik sebebi. 

13. Zarf sayısı oy kullanan seçmen sayısından fazla ise, eşitliği sağlamak amacıyla yakılan zarf sayısı. 

14. Belediye seçimlerinde, oy zarfı içinden eksik oy pusulası çıkmış ise eksik çıkan oyların hangi seçim türüne ait olduğu ve sayısı.

15. İçinden hiç oy pusulası çıkmayan boş zarf sayısı.

16. İtiraz edilmeksizin geçerli sayılan oy pusulalarının sayısı.

17. İtiraz üzerine geçerli sayılan veya hesaba katılan oy pusulası toplamı.

18. Geçerli oy pusulalarının toplamı. 

19. Geçersiz sayılan oy pusulası sayısı ve geçersizlik sebebi. 

20. Hesaba katılmayan oy pusulası sayısı ve hesaba katılmama sebebi.

21. Geçersiz sayılan veya hesaba katılmayan oy pusulası toplamı.

22. Siyasi partilerin ve bağımsız adayların aldıkları toplam geçerli oyların yazı ve rakamla belirtilecek sayısı. 

23. Oylama iş ve işlemlerine ve oyların sayım ve dökümüne dair yapılan şikâyetlerle bunlara ait kararların nelerden ibaret bulundukları. 

24. Birden fazla sayım ve döküm yapılmış ise sayısı.

25. Sayım ve döküm sonucunun başkan tarafından orada hazır bulunanlara ilan edildiği.  Sandık sonuç tutanağının onaylı bir sureti, sandık kurulu tarafından sandık çevresi içinde herkesin görebileceği bir yere asılır. Bu tutanaklar oy verme gününden itibaren bir hafta süreyle asılı kalır.  Sandık sonuç tutanağının birer sureti, o seçim çevresinde seçime katılan ve talep eden siyasi parti ve bağımsız adayların müşahitlerine, yeteri kadar hazırlanarak sandık kurulu başkanı ve üyelerince imzalandıktan ve mühürlendikten sonra verilir. Bu tutanaklar, talep halinde öncelikle sandık kurulunun siyasi partili üyelerine imza karşılığı verilir. Ancak bu halde, o partinin müşahidine ayrıca tutanak verilmez. Müşahitlere verilecek sandık sonuç tutanakları, çok yapraklı kopyalı suret biçiminde hazırlanır. Sandık sonuç tutanağı verilen müşahit ve sandık kurulu üyelerinin ad ve soyadları ile temsilcisi oldukları siyasi partinin adı veya bağımsız adayın adı ve soyadı sandık kurulu tutanak defterine yazıldıktan sonra tutanağın teslim alındığına dair imzaları alınır.   Sandık kuruluna, her seçim türü için oy pusulasındaki siyasi parti ve bağımsız aday sayısından beş fazla sayıda sandık sonuç tutanağı verilir.

Bu tutanakların düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar Yüksek Seçim Kurulunca belirlenir.

II . İSVİÇRE FEDERAL SİYASİ HAKLAR KANUNU İLE AYNI KONUDAKİ

       YÖNETMELİK HÜKÜMLERİNE GÖRE;

1. Federal Kanun Art. 12’a Hükmü Uyarınca ;

-Mühür taşımayan zarflar

-Mühür taşımayan oy pusulaları

-El yazısı ile yazılmamış olan oy pusulaları

-Seçmenin iradesinin açıkça ve tereddütsüz göstermeyen (tanıtmayan) oy pusulaları

-Kişinin şeref ve haysiyeti onuru zedeleyici beyanlar veya işaretler taşıyan oy pusulaları geçersizdir.

Ayrıca;

-Üzerinde birden fazla adayın ismi bulunan (aynı aday ismi olabilir) oy pusulaları

-Seçimin gizliliğini ihlal edecek şekilde işaret olan oylar (oy verenin ismi de yazılı ise) geçersiz sayılır.

2. Federal Siyasi Haklar Yönetmeliğine Göre;

Art.13’a göre;

-Boş oy pusulaları,

-Geçersiz oy pusulaları,

-Oyların sayım ve dökümünde yani seçim sonuçlarının alınmasında dikkate alınmaz.

-Geçersiz oylarla ilgili olarak,

Federal Kanunun 12. maddesi hükmü burada geçerlidir.

3.  İsviçre Milletvekili Seçimleri Federal Kanunun 39. maddesine göre;

-Aday ismi yazılmamış olan,

-Resmi mührü taşımayan,

-Elle yazılmamış olan,

-Şeref ve haysiyet kırıcı beyan veya açık işaretler taşıyan,

Geçersizdir.

III: FEDERAL ALMANYA FEDERAL SEÇİM KANUNU 6. HÜKÜMLERİNE

       GÖRE;

§ 39. Hükmüne göre;

1. Mühür taşımayan,

2. Resmi işareti bulunmayan,

3. Seçmenin iradesini açıkça tereddütsüz göstermeyen,

4. Boş zarf ile kullanılan,

Geçersizdir. Sayımda hesaba katılmaz

 

Prof. Dr. İbrahim KAPLAN

Türk Hukuk Kurumu Onur Kurulu Üyesi