GİRİŞ
İnsan hayatını ,can sağlığını ortadan kaldıran onbinlerce insanın ölümüne sebep olan TABİİ AFETLERDEN BİRİSİ deprem ve yer sarsıntılarıdır. Yüksek derecedeki depremler,Toplum düzenini sağlayan hukuk kurallarını , ülkede hakim ekonomik ve mali ilişkileri geçici olarak temelden sarsmaktadır.
Türkiye’nin Güney doğusunda 10 il bölgesinin tamamında meydana gelen depremin yarattığı can kayıpları binlerce binanın yıkımların sebebiyet verdiği mevcut fiili ve geçici durumun , şu anda yürürlükte olan Borçlar Hukuku ilkeleri , Türk Borçlar Kanunu ve diğer özel hukuk mevzuatı hükümleri ile çözüme kavuşturmak oldukça görünmektedir .
I.Depremde Yıkılan Kaçak yapılar
1. Kaçak Yapı kavramı ve Türleri
Yetkili İmar Makamlarından projesini tasdik ettirip ruhsat ve izin almadan , kendi kafasına göre , en riskli yumuşak zemin üzerinde yapılan çok katlı bina ve sitelerdir.
Bu Bina ve sitelerde kullanılan ucuz ve kalitesiz malzeme tamamen denetimsiz ve teknik kontrolsüz yapılmaktadır.
2.Kaçak Yapı ve Sitelerin Tesbiti, Yapılan Masraf ve Harcama Kalemlerinin Belirlenmesi
Bu yapıların çoğunluğu Kat irtifakı tesisi veya Tapu sicilinde kat mülkiyeti tesis edilerek satış yapılmış olabilir. Buradaki kayıtlardan ,bunların satıcısı Müteahhit ve inşat şirketi , alıcısı özel kişi , emlakçı ve şirket ve yetkilileri bulunabilir.
Bu davalarda ,hakim talep üzerine Hakim ;TBK ,76 hükmü uyarınca ;Geçici ödemeler olarak ;Zarar gören, iddiasının haklılığını gösteren inandırıcı kanıtlar sunduğu ve ekonomik durumu da gerektirdiği takdirde hâkim, istem üzerine davalının zarar görene geçici ödeme yapmasına karar verebilir.
3. Hukuken sorumlu olan Müteahhit Kişiler ve Şirketler
Deprem nedeniyle ortaya çıkan zararların tazmini ,
-Satış sözleşmesi hükümlerine göre tapuda satışı yapan gerçek kişi ve tüzel kişilerden,TBK 112. Maddesi uyarınca kusurun ispatına gerek kalmaksızın talep edebilir.
Yapılan harcamalar ve ödemeler hakkında ; Haksız fiiller ve sebepsiz zenginleşmeden doğan bütün alacak ve borçlar için, yürütme makamı olan Hükümet Maliye ve Hazine bakanlığı tarafından hukuka aykırılıktan sorumlu olan ve göz yunmuş bulunan yerel belediye imar yetkilerinden projeyi tasdik eden, oturma izi veren ,ayrı ayrı gerekli denetim ve kontrolü yapmamış olan kişilere ve müteahhit ve şirketlere karşı hukuki sorumluluk davası açabilir .
Hakim ;TBK ,76 hükmü uyarınca ;
Geçici ödemeler olarak ;
Zarar gören, iddiasının haklılığını gösteren inandırıcı kanıtlar sunduğu ve ekonomik durumu da gerektirdiği takdirde hâkim, istem üzerine davalının zarar görene geçici ödeme yapmasına karar verebilir.
Davalının yaptığı geçici ödemeler, hükmedilen tazminata mahsup edilir; tazminata hükmedilmezse hâkim, davacının aldığı geçici ödemeleri, yasal faizi ile birlikte geri vermesine karar veri
II. Depremde Kalitesiz ve Ucuz Malzeme Kullanılması nedeniyle Yıkılan Binalar ile Sitelerden Dolayı Hukuki Sorumlu Olanlar
Hazine ve Maliye Bakanlığı ve diğer zarar gören kişiler ; BK.69 “ yapı sahibinin sorumluluğu “ maddesi uyarınca ;binanın veya sitenin malikini kusursuz da olsa sorumlu tutarak zararlarının tazmini talep edebilir.
Ayrıca ,
Bu davacılar ( özel ve tüzel kişi ve Hazne ve Maliye Bakanlığı avukatları ) adliye mahkemesinden , davalılar ile yapının teknik kontrolünde görev yapan kişiler ile inşaat yapı ruhsatı ve iskan ruhsatı veren, inşaatın devamı süresince gerekli denetimi yapmayan belediye imar müdürlüğü görevlileri ve mimar ve mühendislerin bütün mal varlıklarına ve Bankalardaki tüm hesaplarına ihtiyati tedbir koydurarak, mallarını kaçırmalarına engel olabilir. Bu tedbir ceza davalarında TCK.m.55 uyarınca ceza mahkemesi tarafından kapsamlı “kazanç müsaderesine “ paralel bir tedbir olacaktır.
Prof. Dr. İbrahim KAPLAN
Ankara Üniversitesi
Medeni Hukuk , Borçlar Hukuku ve İnşaat Sözleşmesi hukuku Öğretim Üyesi
(6098 sayılı Türk Borçlar Kanunun Adalet Bakanlığı
Ön Tasarısını Hazırlayan Genel ve Alt Komisyonun Kıdemli Üyesi)
